Sepia Saturday 723 - The Cyclists

I am certain I am the first Sepian cheating. Cheating? Maybe I should explain. My intention to post a contribution once a month or so combined with Alan's invention of a monthly theme, enables me to write a single post merging the four weekly subjects. And that is what I will be doing this week, for the first time. So this month the prompts are about coaches, cyclists, and cars (and cocktails but they need to be better represented in my shoebox archive).

So let me start with the coaches. After my mum passed away we found some pre-war albums with pictures of her high school trips mainly to Germany. My mother was born in Rijswijk, a small town near The Hague, in 1917. The trips took place during the years after the infamous stock market crash in 1929. But that apparently did not stop her parents from letting her go on a trip abroad. In those days school trips to other countries were exceptional for most children.

The first photo was taken in Koblenz, situated alongside the river Rhine and some 150 kilometers from the Dutch border.

The Kaiser-Wilhelm-Ring in Koblenz 1932

My mother Annie de Langen sits above the rear wheels, a little to the left. Next to her is her lifelong friend Ineke Weststeijn. The coach is operated by still existing Kraftwagen-Verkehr Koblenz G.m.b.H. (KVG)*. It is seen here passing the Barbara Denkmal on the Kaiser-Wilhelm-Ring. This military monument commemorates a German artillery regiment stationed in Koblenz in the previous century. But also other nations made use of this monument. After the First World War, the French occupied this region and thought it a good idea to demonstrate their presence.

The French Rhine Army parading in front of the Barbara Denkmal in Koblenz in 1924
(Postcard made by Karl Albert Zimmermann (1885-1943**)

Judging by this postcard, the locals were not overly interested in this noisy display of power. 

Seeing the monument I wondered whether it survived the Second World War. And it did. The following image is a Google screenshot. The location is probably the same but the street name changed.

The Barbara Denkmal on the Friedrich-Ebert-Ring today

The city of Koblenz suffered from frequent bombings during the last World War. If you compare the background in the screenshot with the other two pictures, it is easy to see changes. None of the old buildings made it through the war. It is a small wonder that the Denkmal suffered minor damages only.

Apparently, the school was fond of sightseeing tours. The next year, in 1933, the school trip went to Göttingen, also in Germany. But this time the students traveled in a rented coach owned by a company called VIOS*** from Wateringen near The Hague.

The VIOS bus in Göttingen, Germany in 1933

My mother is seen here looking at us from the bus' rooftop. She is the girl on the very right and next to her Ineke. 

This is the end of the coach section of this post. Also for the cyclist pictures, I start before the Second World War.

Ber Schregel and Jan Miebies in approx. 1938

The photographer apparently was late by a few seconds. Now we see the backs of Ber Schregel, a friend and colleague of my father, and my father Jan Miebies. Their luggage suggests they are going on a camping holiday or maybe to a youth hostel. I recognize the location, it is the Mispelstraat in The Hague, the street where my mother lived. Knowing this street, I can see they cycle south. The only thing that puzzled me was why they were cycling on the left side of the street. But then it dawned on me that I have been looking at a mirrored print ever since I know this picture. So I reversed it again.

At least now I know they left in a northerly direction. It is never too late to set history straight ;-)

The picture that follows shows a married couple to be. They are family members of my wife. Their names are Sibbeltje Klopstra (l) and Aaldrik Kroeze. Although we are far from certain, we believe this photo was taken in the city of Groningen in the early years of the Second World War when it was still safe for men to go outside without being arrested and deported to Germany to forcibly work there.

The somewhat surprised look on Aaldriks face makes me believe this was not a planned situation. This picture is rather the work of a street photographer. In any case, their trip together continued. They got married in December 1943 and had two children. She turned 96 and he was 93!

The first car in this post is also from the pre-war era. Based on the text on the front wheel cap I found the car is an Opel Kadett. It has German plates. This model was in production between 1937-1940. 

Opel Kadett cabriolet****

This information, together with the fact that the friend, Wim Tuk, had a job in Germany, dates the photo below to approx. 1938. My father is seated next to the driver; my mother is in the left-hand rear seat. 

The last car on display is an Austin A30. It belonged to acquaintances of my mother. The boy next to it is my brother and I date this picture around 1955. Possibly my mother borrowed this car to spend a day in the countryside.

My brother and an Austin A30

Please turn to the Sepia Saturday site for contributions of honest, non-cheating Sepians.

Notes and credits

* Next year the company exists 100 years! It was established on March 19, 1925.

**Barbara-Denkmal (Koblenz). (2022, August 10). In Wikipedia. https://de.wikipedia.org/wiki/Barbara-Denkmal_(Koblenz)

*** Founded in 1922, also VIOS still exists!

****Bestand:Opel-kadett-1936.Jpg - Wikipedia. In Wikipedia. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Opel-kadett-1936.jpg

Vandaag ... (10) Today ... (10)

 For a summary in English, please scroll down

Vanuit commercieel oogpunt heeft de KLM er altijd aan gehecht met enige regelmaat de aandacht te (laten) vestigen op interessante mijlpaaltjes c.q. -palen. Een eerste vlucht naar een nieuwe bestemming, de eerste vlucht over de pool,

First KLM scheduled flight Amsterdam-Sana'a (Yemen) Oct. 28, 1992

de eerste vlucht naar Indië enz. Allemaal memorabele firsts. Maar sommige van die eerstelingen waren commercieel helemaal niet interessant en daar is dan ook zelden of nooit aandacht aan geschonken. Daarom is het hoog tijd er eentje voor het voetlicht halen al was het alleen omdat deze gebeurtenis vandaag precies 100 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

Op 22 november 1895 wordt in Amersfoort ene Adriaan Pieter Johannes Pijl geboren. Hij is de zoon van Leendert Pijl, foerier bij de Huzaren, en zijn vrouw Cornelia Ulb. Na een aanvankelijke carrière als kantoorbediende te hebben nagestreefd, neemt Adriaan in 1915 dienst bij de Landstorm (niet te verwarren met het gelijknamige Duitse legeronderdeel tijdens WOII). Hij brengt het al snel tot sergeant en op 1 november 1918 wordt hij overgeplaatst naar het 5^e Regt. Infanterie waar hij een 5-jarige verbintenis aangaat als vlieger bij de LVA, de Luchtvaartafdeeling (met ee), een legeronderdeel want de Luchtmacht bestaat nog niet. Hij haalt daar op 4 september 1919 zijn brevet en treedt zo in de voetsporen van o.a. Plesman, die dat papiertje een jaar eerder haalde. Adriaan is inmiddels sergeant-vlieger. Op 1 april 1922 gaat hij met verlof  'buiten bezwaar van 's Rijks schatkist' en wordt hij vliegenier bij de K.L.M. (toen nog met puntjes). Hij heeft er inmiddels 750 vlieguren op zitten o.a. op de Nederlandse Spijker V.2, een kist met een motor van wel 80 pk!

Nu hij een baan met vooruitzichten heeft, trouwt Adriaan op 15 november 1922 met Berdina Brinkhoff uit het Limburgse Gennep. Het echtpaar gaat vlak bij Adriaans’ werk wonen en wel aan de Nieuwe Meerdijk in Rijk in de Haarlemmermeer. Of er in die tijd al een WRR (werk- en rusttijdenregeling) bestaat, is niet bekend maar op 24 april 1924 heeft Adriaan 215 oversteken over het Kanaal op zijn naam staan. Dat zijn, naast zijn andere vluchten, 430 starts en landingen in 2 jaar! Op die datum vertrekt hij met de Fokker F.III H-NABS van Croydon richting Waalhaven.

A rare picture of the Fokker F.III H-NABS
(source: Aviation archive Herman Dekker)

Aan boord twee passagiers, de heren Van Hien en Modderman, en 60 kgs vracht (à ƒ 0,80 pkg). De vlucht gaat via het aan de Kanaalkust gelegen Lympne om nog een pakje op te halen. Het vertrek ex Lympne mag Adriaan naar eigen (weers-)inzicht bepalen. Om 14.00 uur krijgt hij informatie dat de mist boven het Kanaal is opgetrokken en hij vertrekt. KLM-vliegeniers hebben instructie van de chef van de Vliegdienst, Dellaert, om het Kanaal over te steken tussen Dover en Folkestone enerzijds en Calais en Gravelines aan de Franse kant. Pijl lijkt dit ook gedaan te hebben; een getuige ziet de Fokker bij goed zicht nog bij Sandgate overkomen. Wel is het zo, zegt de getuige, dat de horizon door mist niet zichtbaar is... 

Dat is het laatste dat van Pijl en zijn passagiers is gezien. Om 17.00 uur is de Fokker nog steeds niet op Waalhaven gearriveerd. Ook de gebruikelijke overvliegberichten van Calais, Duinkerken en Oostende ontbreken. Pijl kan die niet zelf doorgeven want hij heeft geen radio aan boord, hij moet het met alleen een kompas doen. Zoektochten leveren niets op en men moet concluderen dat Pijl heeft geprobeerd boven het Kanaal onder de mist door te vliegen en daarbij met een klap het water heeft geraakt. Er is niet veel fantasie voor nodig om te bedenken wat dat met een machine, het woord 'kist' is hier meer op z'n plaats, doet die voornamelijk bestaat uit triplex (three-ply covering) en de ailerons zelfs uit een weefsel (fabric). Geen wonder dus dat er van de H-NABS niets is teruggevonden en van de inzittenden al evenmin. Daarmee geniet Adriaan Pijl de twijfelachtige eer exact 100 jaar geleden de eerste KLM-piloot te zijn geweest die tijdens de uitoefening van zijn beroep om het leven is gekomen.

Adriaan P.J. Pijl, approx. 1923
(coll. R.I.L. Pijl)

Het overlijden van Pijl is nooit formeel vastgesteld. Daarmee behoort hij tot een grote groep van vermiste personen. Er is een politie-instantie die zich daarmee bezighoudt: het Landelijk Bureau Vermiste Personen. Het bureau bemoeit zich zelfs met aangespoelde lichamen van personen die vanaf 1920 vermist zijn geraakt. Voor identificatie maakt men o.m. gebruik van een DNA-databank. Het DNA van een opgespoorde neef van Pijl, is hierin opgenomen. Maar dat heeft helaas (nog) niet tot resultaat geleid.

Tot slot: zeker in de begindagen van de luchtvaart hadden piloten vaak de status van 'Bekende Nederlander'. Denk aan Van der Hoop, Viruly, Parmentier, Gijsendorfer en Van Veenendaal. Pijl heeft het nooit zover gebracht, daarvoor is hij te jong overleden. Niettemin verdient hij het herinnerd te worden, niet alleen omdat hij de eerste K.L.M.-vlieger was die tijdens een (lijn)vlucht om het leven kwam maar ook omdat hij aan het begin heeft gestaan van de ontwikkeling van het vervoer van passagiers en vracht door de lucht. Dat dit alles in die tijd niet zonder risico's was, heeft hij op tragische wijze moeten ervaren.

Voor veel meer informatie over het verdwijnen van de H-NABS, zie een eerder blog en het indrukwekkende luchtvaartarchief van Herman Dekker.

Update 28 april 2024

Dit blog is ook gepubliceerd in Vrije Vogels nr. 230, het periodiek van de Vereniging Gepensioneerden KLM van april 2024. Met dank aan Henk van Rooijen!

                                           

English summary

On this day, it is exactly 100 years ago that aviator Adriaan Pieter Johannes Pijl disappeared over the English Channel. In a sense, he made history with this unfortunate incident. But I'll come back to that later. 

In KLM we have always been fond of so-called firsts. A first flight to a new destination, the first flight over the North Pole, and before WWII, the first flight to the former Dutch East Indies. Obviously, there always was a commercial/marketing reason behind all publications featuring these firsts. But some of these firsts did hardly get any attention, simply because it was not in the commercial interest of KLM. One of those forgotten events was the a.m. disappearance of Adriaan Pijl on April 24, 1924.

Adriaan was born in Amersfoort on November 22, 1895. His father was a military man and so were his brothers. In 1915 he joined the army and in 1918 he was transferred to the 5th Regt. Infantry. He signed a 5-year contract as a pilot with the Aviation Department. 

Father Leendert Pijl and (f.l.t.r.) sons Leendert,
Cornelis and Adriaan 
(photographer P.H. Kouw*, coll. R.I.L. Pijl)

In September 1919 he got his pilot's license. After having flown 750 hours on various aircraft types - a.o. the French Nieuport with an 80 hp (!) engine -, he joined K.L.M in April 1922. Shortly after he married Berdina Brinkhoff, a girl from Limburg. The couple rented some rooms near Adriaan's work, Schiphol Airport. That saved him a lot of commuting because when he was employed by K.L.M. for hardly two years, he made 215 Channel crossings. That amounts to an impressive 430 take-offs and landings! And he also flew to other places. When he was about to make crossing number 216, he was taking off at Lympne airport, a couple of miles from the English Channel coast. He arrived there from Croydon in his Fokker F.III with registration H-NABS. This aircraft had a payload of 770 kg. With two passengers on board and some cargo, Adriaan remained well within the limits of his Fokker. Before taking off, he received information that the fog over the Channel had disappeared. On his way back to Rotterdam Waalhaven, he was seen overflying Sandgate. This witness said there were good flying conditions but added that he could not see the horizon because of fog ...

When the Fokker did not arrive at Waalhaven airport three hours later, and there were no overflight reports from Calais, Dunkirk, and Ostend rescue aircraft took off. The fact that the Fokker did not have any radio equipment on board -Adriaan's only instrument was a compass- did not help to locate the aircraft. But despite all rescue efforts, the F.III and all three occupants remained missing. The most likely thing that happened was that the aircraft hit the water. One only needs a little imagination to visualize what such an impact does to the structure of this aircraft made of three-ply covering and some fabric here and there.

This incident is why Adriaan Pijl has the dubious honor of being the first K.L.M. pilot who died when practicing his profession.

Legally, to the best of my knowledge, Adriaan must still be considered a missing person. In The Netherlands, there is a police department looking for missing persons (or their remains). In the course of this investigation, I found a cousin of Pijl. He has been so kind to provide a police database with his DNA. But so far that did not provide any clues. 

Although in the early days of aviation, many pilots reached celebrity status, Adriaan was not among them. He simply died too young. Still, he was very instrumental in the development of air transport of passengers, cargo, and mail a little over 100 years ago. For all this, he deserves to be remembered!

For many more details about the disappearance of the H-NABS, please see my earlier blog.

* Based on the activities of this photographer in Nijmegen, the picture was taken in or before 1922.

Sepia Saturday 719 - Two Together

First of all, I must pay tribute to Auntie Miriam: she hasn't changed a bit! I looked up an old photograph of her, and judge for yourself. To be fair, the same goes for Frank.

This week's theme suggests that dancing is the favorite subject. So I went through all my shoeboxes but in vain. Apparently, dancing is not one of the favorite activities in our family. I have to admit I never saw any of my relatives on the dance floor. But fortunately, the situation is different in my wife's family. In particular during weddings, the bride and the groom usually start the wedding party on the dancefloor. And always there is also the family photographer with a talent for pressing the shutter at exactly the wrong moment. But maybe that is because he already had a glass or two. The latter is likely also the reason why this shot is just out of focus.

K.S. and S.O in Loosduinen on Sept. 27, 1965

But as I said, it beats my family's dancefloor pictures. 

During the wedding party, many newlyweds leave the festivities and go on their honeymoon. I've got no idea when this habit started but I have a picture of my father's parents in Valkenburg. They went there by train I assume. In those days the 250-kilometer trip from The Hague must have taken almost a day. They married in The Hague on August 15, 1913. The picture below was taken shortly after. 

Andreas Miebies and Lena Bakker
on their honeymoon in Valkenburg
approx. August 1913

The next twosome shows a cousin of my grandfather and his mother. I guess the picture was taken in early 1900. He lived to be 59 years old only! His wife, my dear Auntie Jo, beat him by 42 years!

Johannes Frederikus Miebies (*July 28, 1899)
and his mother Agatha 't Hart (1871-1956)

Johannes passed away just under 3 years after his mother. 

Speaking of mothers, the next picture of my Mum has likely been taken in a photographer's studio as was the custom in those days. As far as I know, street photographers did not exist simply because carrying large cameras was not very handy.

Johanna Huberta de Langen (1917- 2016)
and her doll in approx. 1921

Johanna Huberta was named after both of her grandmothers. Johanna after her father's mother and Huberta ... The rules about naming first kids were rather strict in those days, daddy's side first, and then mammy's side. Also in this respect, the times have changed. But being a genealogist I loved the old naming rules, they provided me with many clues. But apart from these rules, my mother disliked her names, especially the second one. Therefore, she always called herself Ann or Annie. 

The next picture is dear to me as it is one of the few photo's I have portraying my father. Here he is on horseback together with his kid brother Piet. Judging his age at about 10 or 11 years, this image must have been taken in approx. 1935. The location is unknown to me. I never heard my dad owned a horse but I know he was an experienced equestrian. In a letter written during his mobilization on August 31, 1939, he writes to his wife-to-be about a requisitioned horse. My dad was a troop sergeant in an infantry regiment. The horses served to move the artillery from one position to another. He describes the horse as a 'big black devil' not used to being ridden 'under the man'. Apparently, the horse's owner was a funeral company that used the horse to pull hearses. In his letter, my dad expresses the hope that he will be able to tame this horse. In later letters, the black devil is not mentioned again. So I take it this horse, like a good soldier, followed the troop sergeant's orders.

Johannes Cornelis (1914-1945) and  his younger
brother Piet Miebies (1924-2001)

My last contribution to the '2-2gether'-theme concerns a very, very distant family member. And I'm sure you will understand why I consider him to be so distant. The picture below is a kind of ehh, let me call it a stereo photo. The person is the brother of a man whose daughter was married to a brother of my fraternal grandfather. Are you still with me? 

Before I elaborate further on this person, I want to mention his last name which is Chef d'Hotel. In English, this French-sounding name could mean something like 'manager of a hotel'. Whether that is the true meaning or origin of this name, I have no idea. In French, a town hall is called a 'hotel de ville'. So it might also be the rank of a civil servant. In any case, this is his picture. I believe it is called a mugshot and a double one at that. 

Adrianus Chef d'Hotel (1831-1915)

Adrianus was arrested for begging and vagrancy in The Hague on October 20, 1896, and sent off to a penal institution in Veenhuizen in the province of Drenthe. It is safe to assume that he had been there before because this was arrest #9 for the same offense. His records show that he was a tinsmith but obviously, that offered him insufficient funds to make a living.

Also shown are four fingerprints of his right hand. Apparently, the authorities assumed that the little finger was not used in crime. But the prints were not the only thing recorded. On another page of his file (see below) remarkable measurements are mentioned such as the greatest horizontal width of the cheekbones (14.6 cm), the length of the right ear (6.7 cm), the color of the left eye (light blue), the arch of the back (2), and the length of the outstretched arms (1.78 mtr). Criminal investigation in its infancy.

Description card of Adrianus

In addition to these data, there is a description of the right ear consisting of seventeen (!) measurements. Bureaucracy must have started around that time.

Despite all these descriptions Adrianus fled penal institutions several times after which he was arrested again and sentenced for being drunk in public or for begging. 

But possibly, there were reasons for this behavior. His second wife died back in 1887, and for some unknown reason, his first marriage in 1855 fell through at the very last minute. He did not have any children and at the end of his life, he was an invalid. The only company he had was the other guy on his description card. So all in all Adrianus did not have much reason to dance his way through life. 

For more swinging duos, please go to the Sepia Saturday Site.

Sepia Saturday 717 - Going To Work

It has been a while since I last joined the Sepians who are still uploading their weekly contribution. In fact, that last time was on the festive occasion of reaching the SS 500 milestone on December 29, 2019. Occasionally I revisited Alan's site but needed more inspiration to write an appropriate post. But the other day, I saw the March theme and thought, why not! My motivation surfaced because I remembered a couple of suitable family pictures. Here is my effort to provide you with some insight into the working life of both my grandfathers. 

Unlike Ed Mossel, the well-mustached man in the theme picture, my grandfathers were neither politicians, authors nor journalists. My mother's father was Gerardus Theodorus de Langen. He was born in The Hague on November 24, 1888. He left this earthly vale of tears 78 years later, on October 20, 1967. His father was a carpenter so it was no surprise that he had to start working when he was 13. He joined a company named Eigen Hulp (Help Yourself). Their main business was organizing the central procurement for their shops selling "everything you can think of". Although I don't know the nature of his job when he started, I do know that in 1928, the company existed for 50 years. At that time Grandpa managed their central accounting department.

Picture taken on July 7, 1928, when the company celebrated its 50-year jubilee.
Grandpa is seated in the front row (red arrow)

The fact that Grandpa is seated in the front row, tells his position in the company. Come to think of it, he did very well if you realize his education consisted of primary school only when he started in 1901! 

As I said, Grandpa was neither a politician, an author nor a journalist. But he had a mustache! Maybe it was not as impressive as the one of Mr. Mossel but still.

Grandpa De Langen approx. 1916

Switching to my other grandfather, his name was Andreas Miebies born in The Hague on April 7, 1883. He died, also in The Hague on December 22, 1957. His father was a clerk in a pharmacy but Grandpa became a civil servant for the city of The Hague. His main activities were in the social domain. At one time he was the director of a housing project for the "lower classes". He could tell exciting stories of dissatisfied tenants stabbing impressive knives into his writing desk. Later he was involved in guiding juvenile unemployed back to work. The photo below is from that period.

Andreas Miebies and his secretary (?) in June 1936

Please note the telephone on his desk. I assume that a phone in those days was for managers only. Something like a mobile in the early nineties of the 20th century.

Andreas was also very much involved in the CJMV, the Dutch equivalent of the YMCA. 

On December 8, 1933, a new CJMV chairman*
was installed. Andreas, leader of the The Hague
section, was seated beside him.

It is funny that when climbing the social ladder, both my grandfathers somehow managed to be seated in the front row. But apart from that, they went to work every day, including Saturdays! So they qualify for the theme of this month.

* Rev. G.P. van Itterzon

For more diligent people, please click here. or scan this QR code:

Born in Nederlands Indië/Dutch East Indies (2)

Meinsje Wemmers-Doelman
(1900-1973)
probably in Balikpapan

For a summary in English, please scroll down.

Zoals de titel van dit blog al aangeeft, is er nog een blog met (bijna) dezelfde naam. In beide blogs vindt u namen van overledenen die allen in het voormalig Nederlands Indië, Nieuw Guinea dan wel in Indonesië geboren zijn. Het betreft voornamelijk personen die in de 20e eeuw daar ter wereld kwamen en een enkeling eerder, eind 19e eeuw. In dat andere blog staat een lijst met ruim 7.000 namen die u zeker ook moet raadplegen wanneer u iemand zoekt. 

Het waarom van deze blogs kunt u ook in het andere blog lezen. Maar van al deze mensen ben ik in het bezit van een rouwadvertentie, een rouwbrief of iets van dien aard. Als u geïnteresseerd bent in een bepaalde naam, dan kunt mij een mail sturen (patmiebies at gmail dot com) en ik stuur u de informatie die ik heb. 

In onderstaande lijst staan nu 447 familienamen. Ze zijn gesorteerd op de eerste letter van het alfabet. De laatste update was op  9 mei 2024. In totaal zijn er nu 7.516 namen in de verzameling.

Batavia - Abeln 1939

Morotai - Akihary 1947

Tandjoeng Pandan - Alblas 1936

Ambon - Alewijnse 1939

Tjoeroep - van Altenburg 1933

Batavia - Anthonio 1952

Bandoeng - Aulia 1950

Tjimahi - Adama van Scheltema 1914

Buitenzorg - Adels 1939

Poerworedjo - Ahsmann 1923

Ambon - Allenbach 1922

Pekalongan - Amons 1916

Enrekang - van Asperen Vervenne 1936

Soerabaja - Backer 1927

Soekaboemi - Baud 1918

Batavia - Beem 1942

Soerakarta - van den Berg 1916

Soerakarta - Berghout 1938

Semarang - Bernasco 1946

Bandoeng - Besems 1941

Bandoeng - Besier 1918

Buitenzorg - van Beusekom 1916

Pasoeroean - Bientjes 1911

Kediri - van Bijsterveld 1926

Batavia - Blackstone 1910

Pladjoe - Blanken 1938

Soerabaja - Boll 1905

Semarang - Bonebakker 1904

Semarang - de Bont 1918

Soerabaja - Boom 1905

Batavia - van den Bosch 1902

Tjimahi - Bouwes Bavinck 1925

Batavia - Brons 1933

Pankalpinang - ter Bruggen 1936

Batavia - Bruins 1936

Sigli - Baars 1923

Cheribon - Badenbroek 1948

Semarang - Bagijn 1930

Bandoeng - Bakker 1924

Tandjong Pandan - Baron 1947

Batavia - Barzuwa 1895

Bandoeng - Bastiaans 1948

Ambarawa - de Bats 1929

Banda Neira - Bax 1926

Modjokerto - Beers 1927

Salatiga - Berest 1934

Tandjong Pinang - Berg 1936

Meester Cornelis - de Berghes 1931

Batavia - Bernard 1938

Soerabaja - Beunder 1932

La Hat - van der Bie 1903

Oleh-Leh - Birfelder 1919

Kradenan - Bischoff 1932

Batavia - Bish 1940

Soerabaja - Bochardt 1939

Medan - Boelan 1905

Batavia - Boelen 1948

Soerakarta - Boelhouwer 1911

Batavia - Boender 1935

Hollandia - de Boer 1957

Semarang - de Boer 1922

Semarang - Boeziek 1921

Malang - Bolland 1933

Malang - van Bommel 1931

Semarang - Bosma 1935

Batavia - Bouman 1922

Tjimahi - Bourgonjen 1922

Padang - Bouwmeester 1907

Semarang - Boyer 1908

Magelang - Brakkee 1918

Tjimahi - Brugeman 1927

Magelang - Brussaard 1941

Moeara Enim - Butzelaar 1931

Soerabaja - van Calck 1944

Soerabaja - Camerik 1947

Malang - Canne 1927

Kediri - Colman 1909

Hollandia - Croes 1960

Tandjong Pandan - van Capelle 1927

Balikpapan - Cleerdin 1921

Tjepoe - Cleerdin 1919

Tjimahi - Coenraad 1940

Soerabaja - Coolen 1940

Soerabaja - Creutzberg 1932

Modjo Warno - Crommelin 1910

Semarang - van Diemen de Jel 1930

Batavia - Djajadiningrat 1926

Soerakarta - Djajadiningrat 1902

Soerabaja - Driessen 1931

Soerabaja - Deketh 1939

Soerakarta - Dekker 1928

Bandjermasin - d'Engelbronner 1936

Magelang - van Dijk 1940

Batavia - van Dijk 1937

Djokjakarta - Dirks 1928

Denpasar - Dronkers 1947

Sindanglaoet - van Dissel 1924

Bandjermasin - Dom 1939

Batavia - Dom 1929

Semarang - Doorman 1924

Batavia - van Doornum 1911

Meester Cornelis - van Doornum 1941

Batavia - Dumas 1915

Poerworedjo - Dumasy 1919

Semarang - Emmah 1880

Batavia - van Emmerik 1935

Semarang - den Enting 1896

Soerabaja - Essink 1940

Medan - Everwijn 1929

Bandoeng - Eysma 1942

Batavia - Earle Purvis 1914

Salatiga - Elmendorp 1932

Djember - van den Ende 1932

Tjimahi - Engel 1925

Soerabaja - Erenstein 1942

Semarang - Eussen 1925

Soerabaja - Felix 1952

Paree - Flohr 1934

Tjilatjap - Fransen 1930

Malang - Fautubun 1940

Soerabaja - Flach 1957

Kendal - Floris 1885

Kotaradja - Franken 1925

Semarang - Frankfort 1937

Sabang - Fransen 1921

Ngawi - Frederiks 1907

Ambarawa - de Fretes 1933

Kilang - de Fretes 1926

Batavia - Fruin 1929

Bandoeng - Gironce 1937

Klepoe - Gironce 1911

Makassar - Goedbloed 1939

Semarang - Goh 1914

Soerakarta - Goudkade 1932

Paree - Grandpré Molière 1939

Padang - van de Griend 1935

Tjimahi - Grimmelijkhuijse 1937

Bandoeng - Guerry 1909

Soekaboemi - Günther 1936

Tapa Toean - Garrer 1910

Soeban Djerigi - van Genderen Stort 1934

Sarangan - Gerritsma 1942

Djokjakarta - van Gessel 1928

Djokjakarta - van de Goorberg 1924

Meester Cornelis - de Graaf 1904

Batavia - Gregory 1911

Magelang - Griede 1920

Ternate - Groenema 1903

Soerabaja - Hagemeijer 1912

Buitenzorg - van Hall 1912

Pare - Hasselo 1923

Batavia - Hendriksz 1934

Taroetoeng - van der Heul 1928

Malang - Heyting 1901

Palembang - Hissink 1902

Poerballingga - Hogewind 1916

Limapoeloe - Holland 1930

Bandoeng - van Hövell tot Westerflier 1942

Batavia - Huele 1922

Batavia - Haar 1946

Buitenzorg - Haas 1937

Bandoeng - van Handenhove 1939

Malang - Hazekamp 1941

Batavia - Heijder 1941

Batavia - van Hek 1953

Bandoeng - Hekket 1942

Soerabaja - van Helden 1939

Malang - Heller 1936

Lirung - Hendriks 1925

Soerabaja - Hermans 1949

Paree - van Heyst 1940

Batavia - Hiersteiner 1928

Soerabaja - den Hollander 1949

Pladjoe - Hommes 1950

Salatiga - van Hoof 1905

Batavia - Hoop 1924

Bandoeng - Hoop 1908

Bandoeng - Hoorn 1940

Djokjakarta - Horsting 1937

Soerabaja - van Houten 1940

Djokjakarta - Ismangil 1923

Soerabaja - Jaasma 1948

Djember - Jackson 1935

Batavia - Jalhaij 1919

Meester Cornelis - Jansen 1938

Bandoeng - Jansen 1948

Buitenzorg - de Jong 1918

Bandoeng - Jonker 1948

Malang - Julianus 1937

Soemberhardjo - Jut 1916

Soerabaja - Jaeggi 1931

Bandoeng - Jansen 1926

Soerabaja - Jautze 1932

Soerabaja - Joustra 1941

Probolinggo - van der Kaaden 1910

Batavia - Kan 1915

Bandoeng - van Karnebeek 1914

Bandoeng - Keasberry 1939

Balikpapan - van Keulen 1950

Bandoeng - Klöer 1953

Batavia - Knape 1948

Soebang - Kniepstra 1929

Medan - Kok 1936

Bandoeng - Kollen 1929

Tandjong Slamat - van der Kaay 1927

Batavia - Kampmeijer 1925

Tjiandjoer - Kassan 1931

Bondowoso - Kayadoe 1936

Soerabaja - Kayadoe 1937

Batavia - van Keeken 1919

Soerabaja - Keizer 1921

Soerabaja - Kerstholt 1928

Batavia - Ketting Olivier 1934

Bandoeng - Koesnadi 1924

Batavia - Kolkman 1941

Medan - Kolkman 1948

Soerabaja - Kootker 1915

Batavia - Krijger 1925

Soerabaja - Krom 1928

Serang - de Kuijper 1932

Batavia - Kuipers 1940

Pematang Siantar - van der Laan 1928

Sungailiat - Lam 1931

Soerabaja - de Lange 1939

Soerabaja - Langenberg 1933

Soerabaja - Langendoen 1948

Bandjermasin - van Leeuwen 1876 [1]

Padang - Lens 1932

Bandoeng - Linn 1932

Rangkasbitung - Linot-binti Bari 1915

Batavia - Lochmann 1870 [1]

Sokowono - Loeff 1911 [1]

Batavia - Lubbers 1939

Soemedang - Lucardie 1915

Bandoeng - Lanjouw 1930

Batavia - Leijzers Vis 1920

Batavia - Lie 1933

Semarang - de Liefde Meijer 1928

Poerwokerto - Ligthelm 1934

Fort de Kock - Lochmann van Königsfeldt 1911

Pladjoe - Loman 1931

Bandoeng - Loonen 1939

Sidoardjo - Luksemburg 1926

Madioen - Lunsingh Tonckens 1933

Batavia - Luyt 1935

Lawang - Maaskant 1936

Ampenan - Mahler 1934

Kediri - Mandersloot 1920

Djokjakarta - Martijns 1915

Batavia - van der Meer 1941

Wotsogo - Meijer 1912

Buitenzorg - Meijer 1920

Batavia - Meyboom 1948

Medan - Miedema 1948

Batavia - Milders 1930

Blitar - Moerdijk 1913

Bandoeng - de Mol van Otterloo 1927

Kediri - van Moll 1917

Banjoewangi - Moorrees 1921

Sumatra - Müller 1932

Cheribon - Muskens 1931

Bondowoso - Mac Gillavry 1936

Batavia - Malasch 1937

Bandjermasin - Mambu 1946

Haria - Manuhutu 1936

Buitenzorg - Manuputty 1933

Ambarawa - Mark 1933

Soerabaja - Masius 1906

Meester Cornelis - Matakena 1930

Batavia - Meelhuysen 1938

Buitenzorg - Meijer 1924

Malang - Milané 1920

Bangil - van Milt 1913

Buitenzorg - van der Moore 1923

Madioen - Neijndorff 1912

Batavia - Nolles 1940

Soerabaja - Nort 1950

Batavia - Nassuth 1927

Batavia - Nater 1921

Weleri - van Neer 1906

Weltevreden - Neisingh 1908

Goenoeng Sitolie - Nix 1912

Tji Anten - Oey 1937

Ambon - Ongkiehong 1920

Madioen - Ooms 1940

Makassar - Oranje 1922

Batavia - Ost 1908

Medan - Ottersberg 1941

Bandoeng - Panhuyzen 1949

Batavia - Pasman 1940

Soerabaja - Pelle 1923

Soerabaja - Phefferkorn 1949

Bima - Pielaat 1910

Tegal - Pieroeli 1929

Moena Raha - Pietersz 1922

Djokjakarta - Pijma 1898

Tjilatjap - Pikart 1930

Klaten - Philippens 1938

Buitenzorg - Pieroelie 1934

Weltevreden - Ploos van Amstel 1920

Bandoeng - Postuma 1939

Bonjol - Pikir 1913

Soerabaja - Pinte 1926

Piroe - Poetiray 1923

Djokjakarta - Poldermans 1942

Soerabaja - Rameau 1935

Batavia - Rangel 1947

Bandoeng - Rasker 1930

Weltevreden - Reijenga 1928

Weltevreden - Reket 1923

Batavia - Rekké 1924 [1]

Soekaboemi - Rekké 1935

Bandoeng - Rempt 1955

Medan - van Riel 1955

Makassar - Riem Vis 1948

Batavia - Roelen 1909

Bandoeng - Roldanus 1932

Tondjong - de Ronde 1918

Tjimahi - de Roo 1914

Piru - van Room 1919 [1]

Tangerang - Roos 1923

Batavia - Roosen 1927

Semarang - van Roosendaal 1913 [1]

Soerabaja - Rosendahl 1928

Java - Rossknecht 1901

Soerabaja - Rossknecht 1924

Bandoeng - Roumimper 1921

Bandoeng - Roumimper 1947

Blitar - Roumimper 1950

Meester Cornelis - Roumimper 1937

Sitoebondo - Rozema 1933

Porrong - Ruben 1907

Bandoeng - Ruitenschild 1950

Batavia - Rusche 1929

Malang - de Raadt 1911

Bandoeng - Reidsma 1921

Makassar - Rethmeier 1918

Batavia - van Rhoon 1953

Soerabaja - Richard 1922

Hollandia - Rijken 1957

Magelang - Roos 1909

Pladjoe - van Rossem 1921

Batavia - Ruimschotel 1928

Djokjakarta - Saager 1939

Tjoeroep - Schaap 1923

Semarang - van Schaïk 1906

Poerwokerto - Scheeres 1910

Soerabaja - Schell 1911

Soebang - Schenk 1949

Bandoeng - Schermerhorn 1926

Bandoeng - Schlundt Bodien 1950 [1]

Soerabaja - Schlundt Bodien 1924

Soerabaja - Schlundt Bodien 1928

Semarang - Schouten 1936

Buitenzorg - Schrijn 1931

Bandoeng - Schrijver 1931

Tjimahi - Sitanala 1926

Sibolangit - Smit 1938

Tjimahi - Smulders 1918

Soerabaja - Snouck Hurgronje 1918

Batavia - Starreveld 1938

Benkoelen - Stebler 1922

Wonolangan - Salawan Bessie 1915

Palembang - Samuels 1927

Kotaradja - Scheffer 1928

Magelang - Schilder 1932

Batavia - Schippers 1933

Bandoeng - Schoppema 1939

Batavia - Schulpen 1910

Semarang - Schütt 1930

Makassar - Schwab 1934

Bandoeng - Sieffers 1947

Batavia - Sijpestijn 1932

Pangkal Pinang - Sjukur 1934

Soerabaja - Sletering 1947

Batavia - Snoek 1924

Batavia - Sonépouse 1931

Batavia - Stapel 1906

Soerabaja - Steenmeyer 1947

Semarang - Stein 1934

Semarang - Stouten 1934

Magelang - Struikenkamp 1938

Bandoeng - Strüwer 1941

Bireuën - Struyk 1911

Soerabaja - Tamiaans 1941

Bodjonegoro - Toorop 1898

Semarang - Toorop 1901

Bandoeng - Tummers 1912

Tjiandjoer - Tatan 1939

Semarang - Thijssen 1946

Bandjermasin - Thio 1946

Semarang - Tholen 1934

Sungailiat - Tjhin 1927

Batavia - Toemeungte 1934

Batavia - Toot 1925

Ngoro Jombang - Valberg 1920

Piroe - van Veen 1935

Salatiga - van de Velde 1942

Kotaradja - van Velsen 1931

Bandoeng - Venster 1929

Batavia - Versteegh 1949

Batavia - Versteegh 1949

Batavia - Vertommen 1953

Medan - Visser 1935

Soekaboemi - Visser 1932

Sabang - Vogel 1922

Batavia - Vreede 1923

Batavia - de Vries 1933

Buitenzorg - van de Veen 1941

Padang - van der Veen 1908

Ternate - te Velde 1941

Batavia - van Velsen 1941

Makassar - Verhage 1930

Langkar - Vikdazir 1941

Soerabaja - Vogel 1910

Semarang - Vogelzang 1920

Malang - Volkert 1916

Semarang - van Vollenhoven 1921

Magelang - Vonk 1933

Malang - Voorzanger 1905

Blora - van Vuuren 1930

Bandoeng - van der Waal 1941

Padalarang - van der Waerden 1904

Djember - Wagener 1933

Malang - Wahab 1946

Semarang - Walter 1939

Soekaboemi - van Warmelo 1914

Soerabaja - Weijer 1915

Padang - Weijers 1927

Tebing Tinggi - Wesseling 1951

Bandoeng - Wiessing 1921

Gorontalo - Wijt 1927

Langsa - Willems 1933

Medan - Witsen Elias 1902

Medan - de Waard 1931

Soerabaja - Walbeehm 1937

Gombong - Wassen 1929

Soerabaja - Weber 1913

Batavia - Wehry 1932

Solo - Weiler 1910

Tjimahi - Wijnans 1960

Batavia - Wijnmalen 1952

Tjimahi - Zegers 1939

Pematang Siantar - Zwanenburg 1933

Batavia - Zweerts 1941

Sanga Sanga Dalam - Zegveld 1927

Semarang - Zuur 1918

The home of the Wemmers-Doelman family in Balikpapan (Borneo)

De top-6 plaatsen in onderstaande lijst liggen, op één na, allemaal op Java. Niet zo verwonderlijk omdat zowel de bestuurlijke als de voornaamste economische activiteiten daar geconcentreerd waren.

Batavia 1244 Soerabaja 839 Bandoeng 648 Semarang 426 Medan  267 Malang 259

The births in these top 6 cities represent about 50% of all births shown.

Summary in English

This post's title already indicates another post with the same subject. In both posts, you will find the names of deceased people born in the former Dutch East Indies, today Indonesia. Most of them were born in the 20th century, a few during the last years of the 19th century. All these people have in common that I have their obituary often showing more information such as other family members and contact addresses. If you are interested in receiving the obits of a certain surname, please let me know by mail (patmiebies at gmail dot com) and I'll send them to you.

The other post shows over 7,000 surnames. Together with more background information, they can be consulted here. This post now shows 447 surnames. The last update was on May 9, 2024.

There is now a total of 7,516 surnames in the collection.

Goed? Fout? Of toch een geestelijk grapje?

Bij het opmaken van akten van de Burgerlijke Stand gaat wel eens wat mis. Ik ken een geval waarin de moeder Schultze heet maar de naam van haar kind als Schulze in de overheidsadministratie terecht komt. Zo'n fout is goed te verklaren wanneer je je realiseert dat informatie vroeger veelal mondeling werd overgedragen. Dus het hangt er maar vanaf hoe duidelijk de spreker articuleert en hoe goed de ontvanger van de boodschap luistert (of misschien wel wat dovig is). Maar in dit geval is dat allemaal niet zo duidelijk. Wat is er aan de hand?

Op 12 januari 1880 overlijdt in Rotterdam de 59-jarige Nicolaas Philip Francis Orie. Hij is de weduwnaar van Petronella Hendrina Sleuter.

De overledene is de zoon van Nicolaas Orie en Wilhelmina van der Stam. Zo staat het tenminste in de akte. Toch rijzen hier wat twijfels want ik meen te weten dat de overledene ouder dan 59 is geworden? Dus maar even terug gaan naar het begin, naar de (onder)trouw in Amsterdam van de ouders van de overledene.

Op 13 mei 1808 gaat Nicolaas Orie in Amsterdam in ondertrouw met ene Hermina van den Boom. Vermoedelijk is dit voorgenomen huwelijk niet tot stand gekomen of Nicolaas is later nog met een ander getrouwd, met de moeder van zijn zoon, de eerder genoemde Wilhelmina van der Stam. 

Dus daarom maar op zoek naar de geboorteakte van zijn zoon, daar moet dan sprake zijn van een andere moeder.

Nicolaas Philip Francis Orie wordt op 25 maart 1814 in Den Bosch geboren. Maar van een andere moeder is geen sprake. In deze geboorteakte heet de moeder Hermina van den Boom, gelijk aan de naam genoemd in de akte van ondertrouw van de ouders van de boreling. De namen van de moeders komen dus niet overeen. En als hij dezelfde persoon is die op 12 januari 1880 in Rotterdam overlijdt, dan is hij bij overlijden 65 jaar oud, en niet 59 jaar zoals in de overlijdensakte vermeld. 

Is er dan sprake van een andere Nicolaas Philip Francis Orie? Maar die is niet te vinden dus is het dan toch dezelfde persoon?

In de akte van overlijden staat dat de overleden Nicolaas Philip Francis Orie weduwnaar is van Petronella Hendrina Sleuter. Dan moet er dus ook een huwelijksakte met die namen zijn.

En die is er. Het huwelijk wordt voltrokken in Amsterdam op 20 mei 1835. De bij het huwelijk aanwezig zijnde moeder wordt vermeld als Hermina van den Boom. Er is dus geen twijfel meer dat de moeder van de overleden Nicolaas Philip Francis Orie Hermina van den Boom heet en niet Wilhelmina van der Stam. Dus de overlijdensakte klopt van geen kant. De leeftijd van de overledene klopt niet en de voor- en achternaam van zijn moeder al evenmin. Maar die achternamen, Van den Boom en Van der Stam, die doen toch wel erg aan een boomstam denken.

De twee aangevers van het overlijden van Nicolaas Philip Francis zijn beiden 'bedienaar'. Ook aan hun namen te oordelen zijn deze geestelijken geen familie. Zij zullen dus de informatie over de overledene van familieleden gehoord hebben. Of zij vervolgens bedacht hebben dat het veranderen van de achternaam van de moeder van de overledene wel een goede grap zou zijn of dat het een bonafide misverstand is geweest, we zullen het nooit weten. Maar de overlijdensakte van Nicolaas Philip Francis Orie is in ieder geval op een aantal punten niet juist!

Een gek huwelijk/An insane marriage

 For a summary in English please scroll down.

Al bladerend door wat oude kranten in Delpher las ik onderstaande mededeling.

Afb./img 1: Algemeen Handelsblad 3-1-1875

Het was niet de eerste keer dat ik zoiets zag. Elke keer heb ik me wel afgevraagd wat daar nu toch de aanleiding voor zou kunnen zijn. Een echtgenote die van winkelen hield, die weinig benul van de waarde van geld had? Of gewoon iemand met een gat in haar hand, dat zal ook toen wel voorgekomen zijn. Het is in ieder geval een soort mededeling die je tegenwoordig niet meer zult aantreffen. Maar aan het eind van de 19e eeuw, en nog lang daarna, zat de (patriarchale) maatschappij nog wat anders in elkaar. Overigens was de term 'huisvrouw' in die tijd de gebruikelijke aanduiding voor de vrouw in het huwelijk. Kwade tongen beweren dat je er dan kennelijk ook nog andere vrouwen op na kon houden maar daar heb ik nooit bewijs voor gevonden. In ieder geval was deze annonce een mooie aanleiding om eens te proberen iets meer over de achtergronden uit te vinden.

In volgorde van opkomst zien we eerst Cornelia Meister. Ze is de dochter van de in Riede, Kreiss Wolfhagen in Hessen (D) geboren suikerbakker Johann Arend Meister en de Amsterdamse Johanna Maria Dieckman. Cornelia ziet het eerste levenslicht in Amsterdam op 18-1-1851.

Haar echtgenoot is Hermanus Willem Sacht(e)leben, zoon van de uit Braamse (D) afkomstige kleermaker Johann Heinrich Sacht(e)leben en Alida Bavin(c)k geboren in Bentheim, ook in Duitsland. Hermanus is een paar jaar ouder dan Cornelia, hij is van 16-1-1846 en eveneens geboren in Amsterdam.

Waar Hermanus z'n eerste levensjaren doorbrengt, is (mij) niet bekend. Maar op z'n 8e woont hij met zijn ouders op de Zeedijk en in december 1854 verkast het gezin naar de Oude Teertuinen (bij de kop van de Zeedijk rechtsaf).

Op 15-3-1864 wordt de kleermakerszoon ingeloot voor de Nationale Militie. Maar kennelijk is hij (of zijn vader) voldoende vermogend om een remplaçant (ene Wouter Schuijt) te vinden die voor Hermanus bij de Militie gaat dienen. Bij die gelegenheid geeft hij op bierslijtersknecht te zijn.

Acht jaar later, op 30-4-1874, trouwt Hermanus met Cornelia. Ze gaan vanaf die datum met z'n tweetjes wonen aan het Kamperhoofd, vlak bij de Oude Teertuinen. Je krijgt dan allerlei visioenen van een gelukkig stelletje dat op een roze wolk de eerste maanden van hun huwelijk doorbrengt. Alleen past niet in dat plaatje dat de heer des huizes na ongeveer een maand het pand verlaat en ergens anders gaat wonen. Dit met achterlating van zijn bruid die daar nog tot januari 1875 verblijft. Wat is hier aan de hand?

Hermanus blijkt in mei 1874 verhuisd te zijn naar de Prins Hendrikkade. Daar blijft hij tot april 1876. Verrassend genoeg komt Cornelia vanaf begin 1875 toch weer bij haar man wonen. Hebben ze het weer goed gemaakt of is er toch wat anders gaande? 

Vanaf 3-1-1875, Cornelia is net weer terug, wordt de hiervoor afgebeelde Waarschuwing herhaalde malen in de krant gezet. Het wekt de indruk dat Cornelia concessies heeft moeten doen of beterschap heeft beloofd. En dat ze daarom weer in het huis van haar man werd toegelaten.

Maar de werkelijkheid kan natuurlijk ook heel anders zijn. Hoe de situatie zich in huize Sachteleben gedurende 1875 precies heeft ontwikkeld, dat weet ik niet. Maar het is daar toch wat minder gezellig geweest dan de buitenwereld gedacht heeft want op 1-3-1876 wordt Hermanus opgenomen in het Buitengasthuis op de afd. krankzinnige mannen. Dus daar zal het nodige "gedoe" aan vooraf gegaan zijn.

De situatie in de gasthuizen was verre van ideaal. Het Parool vatte dat begin dit jaar in een artikelkop samen met de veelzeggende tekst: 

Afb./img 2: Kop uit Het Parool 4-2-2023

Op de website van het Stadsarchief staat o.m.:

"De onfortuinlijke die ziek werd of gewond raakte én in één van de gasthuizen belandde had overigens dubbel pech: Hoewel de medische kennis door de eeuwen heen verbeterde, waren zowel het Binnen- als het Buitengasthuis nog tot diep in de negentiende eeuw berucht om de spartaanse verzorging, de slechte hygiëne en brandgevaar. Wie geld had liet zich dan ook liever thuis verzorgen! 

Anders dan nu konden Amsterdammers en toeristen na het betalen van poortgeld naar binnen om de zieken en gekken te bekijken."

Afb./img 3: Psychiatrische patiënten in het Buitengasthuis ca. 1890
met arts Van Dommelen en verplegers 1)

Hermanus verblijft 13 dagen in deze "psychiatrische inrichting" waarna hij een onderkomen vindt in de Wijde Kapelsteeg. Niet voor lang echter want op 15 april wordt hij weer voor 13 dagen opgenomen in het Buitengasthuis, nu op de afd. zieke mannen.

Later blijkt dat hij na ontslag op 3 juli naar het buitenland (Antwerpen) is gegaan maar op 8 augustus woont hij alleen weer aan de Oudezijds Achterburgwal. Daar blijft hij niet lang. Vanaf maart 1877 gaat hij vermoedelijk bij zijn moeder inwonen maar op welk adres? Er zijn voor de weduwe Sachteleben-Bavink namelijk twee inschrijvingen in het bevolkingsregister. Eén op het Kamperhoofd en de andere op de Prins Hendrikkade. Die adressen liggen wel dichtbijelkaar maar twee inschrijvingen voor dezelfde periode, daar klopt iets niet. Het gegeven dat de eerste inschrijving op naam van Sachteleben is, een naam die bij de tweede als Sachtleben geschreven wordt, kan daar al nauwelijks de oorzaak van zijn.

Even terug naar Cornelia. Nadat haar man in maart 1876 voor de eerste maal is opgenomen in het Buitengasthuis, blijft zij tot eind 1876 op de Prins Hendrikkade wonen. Maar voor die tijd besluit ze kennelijk al dat het wel mooi is geweest met Hermanus. Ze dagvaardt hem op 26 februari, een paar dagen voordat hij in het Buitengasthuis wordt opgenomen, met een eis tot scheiding subsidiair tot scheiding van tafel en bed. De Arrondissementsrechtbank in Amsterdam wijst vonnis in deze zaak op 23-10-1876.

Afb./img 4: Algemeen Handelsblad 14-12-1876

In het vonnis, waaruit blijkt dat Hermanus tijdens de hele procedure niet aanwezig is geweest en in Antwerpen woont, valt te lezen dat er sprake is geweest van bewezen buitensporigheden, mishandelingen en grove beledigingen. De advocaat van Cornelia rept ook van misbruik van sterke drank, zie ook de 'update 28 okt. 2023' verderop. Omdat volgens de rechtbank geen zodanige verwondingen zijn toegebracht dat het leven van Cornelia in gevaar is geweest, wordt nog niet tot een definitieve scheiding besloten maar tot scheiding van tafel en bed. Ook wordt een alimentatie toegekend van 5 gulden per week.

Afb./img 5: Deel van de conclusie van advocaat Van der Hans 2)

Het zal in die tijd niet veel zijn voorgekomen dat de vrouw als eisende partij optreedt maar het gebeurde dus wel 3). Indien partijen niet alsnog tot een vergelijk kwamen, dan werd het huwelijk meestal na vijf jaar definitief ontbonden. Zover is het niet gekomen want Hermanus overlijdt op 11-3-1877, slechts 31 jaar oud. En daarmee komt na nog geen drie jaar een eind aan dit toch wat merkwaardige, om niet te zeggen gekke en ook nog kinderloze huwelijk (!) van Cornelia.

En Cornelia, hoe gaat zij verder na deze episode in haar leven? Na haar verblijf op de Prins Hendrikkade trekt zij bij haar ouders in op de Passeerdergracht. Die wonen daar nog met vier broertjes en zusjes van Cornelia. Ze blijft daar maar een paar maanden, tot april 1877. In die tijd zal ze wel gehoord hebben dat haar "ex" is overleden. Ook zal haar alimentatie gestopt zijn. Daarna verhuist ze nog een paar keer, woont steeds alleen en vindt ook weer werk; ze gaat als tapster aan de slag. Of het komt dat ze door haar werk wat meer onder de mensen komt, maar vanaf februari 1879 woont ze op de Marnixkade met ... een die maand geboren dochter die zowel haar voor- als achternaam draagt. Van de vader geen spoor, tenminste niet in het bevolkingsregister. In maart 1880 vinden we haar weer terug in de Egelantierstraat, nog steeds met dochter Cornelia. Kort daarop verhuist ze weer eens, nu naar de Konijnenstraat. Haar dochter heeft plotseling een andere achternaam: Kother. In 1883 en 1886 komen daar nog een dochter en een zoon bij, ook met die familienaam. Maar nog steeds geen vader in beeld. Tot 28-7-1887, dan trouwt Cornelia met de diamantslijper Lodewijk Kother (ook: Köther). Bij dat huwelijk worden de drie eerder genoemde kinderen erkend. Het vreemde is wel dat ze in de Konijnenstraat al getooid zijn met de achternaam Kother terwijl ze toch echt vòòr het huwelijk geboren zijn en ook als Meister in de huwelijksacte genoemd worden.

Vermeldenswaard is nog dat Cornelia ergens na maart 1880 een winkeltje in garen, band en manufacturen is begonnen op de Nieuwezijds Voorburgwal 332. 

Afb./img 6: 332 Nieuwezijds Voorburgwal 4)
midden met trapgevel/premises in the middle with stepped gable

We weten dit omdat ze in de loop van 1884 failliet wordt verklaard.

Afb./img 7: Algemeen Handelsblad 25-1-1884

Op 26-12-1890 krijgt Cornelia haar zesde koter eehh kind. Lodewijk en Cornelia worden ook nog verblijd met klein- en achterkleinkinderen. Dat valt op te maken uit beider rouwadvertenties. Ze overlijden in 1934, een half jaar na elkaar.

Afb./img 8: Rouwadvertenties/obituaries Köther-Meister

Al met al mag je toch vaststellen dat Cornelia een bewogen leven heeft gehad. Haar levensomstandigheden zullen niet riant geweest zijn maar dat is uit de beschikbare documenten nauwelijks op te maken. Of je moet uit de adressen/buurten, waar Cornelia allemaal gewoond heeft, conclusies kunnen trekken. In ieder geval is het "leuk" om vast te stellen wat je al niet kunt uitvinden naar aanleiding van een simpele maar intrigerende mededeling.

Update 28 okt. 2023

Op 4-9-1876 vinden de getuigenverhoren plaats 2). Er zijn acht getuigen opgeroepen, zes daarvan mogen hun zegje doen. Procureur Van der Hans vindt dat voor de laatste twee niet meer nodig. De griffier heeft moeite de juiste gegevens van de getuigen te noteren. Mondelinge gegevensoverdracht is niet waterdicht; tussen [....] staan de gecorrigeerde gegevens o.b.v. het bevolkingsregister.

Die getuigen, allen à charge, zijn:

1. Aart Vapen [moet zijn Foppen] (28), werkman van den handel, wonend in de Nieuwebrugsteeg 8 (geb. 17-7-1848 te Harderwijk). Vermeldenswaard is nog dat deze Aart van 14-7-1885 tot 16-6-1886 verblijft in het krankzinnigengesticht te Medemblik. 

2. Anna Hillegonda Baumeister [m.z. Bouwmeester] (51), weduwe van Johannes Cornelis Haas, naaister, wonend Gelderschekade 15 (geb. 20-6-1825 te Amsterdam). Anna laat noteren dat zij niet kan schrijven.

3. Daatje Westerkamp (52), huisvrouw van Jan [Jens] Willem Elsner, schoonmaakster, Korte Kerkstraat 1 (geb. 28-3-1825 te Watergraafsmeer.

4. Johan Ferdinand NuKwist [m.z. Nygvist] (26), kleedermaker, wonend Zeedijk (68) bij de Stormsteeg (geb. 10-9-1851 te Udevalla, Zweden).

5. Vincentius Gerardus [m.z. Richardus] de Vries (53), vletterman, Oudezijds Voorburgwal 14 (geb. 23-9-1821 te Amsterdam).

6. Jan Bleeker (36), ambtenaar bij de belastingen, Marnixstraat 14 (geb. 28-4-1841 te Amsterdam).

Men getuigt van drankmisbruik (getuigen 1,2,3,4 en 6), hevig uitschelden (1,2,3,4 en 6), mishandeling (2 en 5), vernieling van huisraad (2,3 en 6), gedwongen de woning te verlaten (1,2,3 en 4) en in het gezicht spugen (4).

Uit de diverse processen verbaal blijkt dat de gedaagde Hermanus een tapperij had op de Buitenkant bij de Schreierstoren. Ik vermoed dat hij daar zijn eigen beste klant is geweest.

Noten:

1) Bron: Stadsarchief Amsterdam, toegangsnummer 5268.FO Archief van de Gemeenteziekenhuizen

2) Met dank verkregen via de 'scan op verzoek-service' van het Noordhollands Archief (toegangsnummer 198, inv.nrs 1157 en 1891).

3) Nadat ik deze veronderstelling had opgeschreven, heb ik een poging gedaan om na te gaan of die bewering hard te maken is. 

Aan het eind van de 19e eeuw werden echtscheidingsrekesten (inclusief die van tafel en bed) behandeld door een arrondissementsrechtbank. Voor de Amsterdamse rechtbank zijn de naamklappers nog beschikbaar bij het Noordhollands Archief. Daarin heb ik gekeken naar de scheidingen van personen waarvan de achternaam met een "grote letter" begint, de B. In de periode 1882-1899 werden daar 428 rekesten behandeld. Gebaseerd op de voornamen werden die rekesten gedaan door slechts 144 mannen (33,6%). Dat betekent dat veruit de meeste rekesten werden ingediend door vrouwen (284, 66,4%)!! Rekesten worden ingediend door de eiser(es) in de procedure. Als dat betekent dat vrouwen in die gevallen het initiatief tot de scheiding hebben genomen, dan is mijn veronderstelling misschien wel plausibel maar niet juist.

NB Wanneer Nederlandse familienamen worden verdeeld o.b.v. de eerste letter, dan komen bij de B en de S de meeste namen te staan.

4) Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Summary of this post in English

Digitally leafing through historical newspapers made available by the Dutch Royal Library, I saw this warning in an 1875 issue. It is the first image in this post. The translation reads:

WARNING

Everyone is warned not to provide money or credit to my wife CORNELIA MEISTER as I will not make any reimbursements.

                                                                                      w.s. H.W. SACHTELEBEN

Although I have seen this type of announcement before I still wonder why a husband feels compelled to inform the world that his wife is not trustworthy. Is she a big spender, doesn't she know the value of money or is she in the habit of buying useless things? In any case, this type of classified ad is something of the past. At the end of the 19th century, it was not uncommon. But for me, it is now a motive to try and find out the why of this ad.

The text mentions Cornelia Meister. She is the daughter of German confectioner Johann Arend Meister and Amsterdam-born Johanna Maria Dieckman. Cornelia was born on January 18, 1851, also in Amsterdam.

Her husband is Hermanus Willem Sachteleben. His last name, like his wife's, sounds very German. There is a good reason for that, both his parents originated there. They are taylor Johann Heinrich Sachteleben and Alida Bavink. Hermanus was also born in Amsterdam on January 16, 1846.

Before their marriage, both Cornelia and Hermanus lived at various addresses. As of April 30, 1874, the date of their marriage, they lived together in a street called Kamperhoofd which is near the present Central Station. Let happiness begin! That seems like a logical thought. However, this thought does not coincide with the fact that Hermanus leaves the marital home just a month after the wedding ceremony. Cornelia stays behind and remains there until January 1875. So what is going on here?

According to the population registers Hermanus moves to the Prins Hendrikkade. He stayed there until April 1876. Surprisingly enough Cornelia joined her husband again in early 1875. Did they make it up or what?

As of January 3, 1875, the above-mentioned warning is published repeatedly. Why? Did Cornelia make concessions or did she promise to better her life? We don't know.

But maybe there is another reason. There is no information about how the two partners got along. But possibly it was a little less cozy than the outside world thought.

On March 1, 1876, Hermanus was admitted to the insane asylum ward of the Amsterdam Buitengasthuis. At the time this institution was infamous for its bad hygienic circumstances and the spartan care patients were subjected to. Against payment, outsiders were even admitted to eye the sick and the insane!

Hermanus stayed there for 13 days when he moved to again another address, alone. But not for long. On April 15 he was hospitalized once more in the same institution. But this time he stayed in the part where sick men were cared for. Again he stayed there for 13 days. It looks like that after this period he moved in with his mother.

In the meantime, Cornelia continued to live at the Prins Hendrikkade address until the end of 1876. Apparently, she decided there was little hope for a normal marriage with Hermanus and she filed for a divorce. During the court proceedings, it became clear that there was excess, physical abuse, and gross insult. Also, the attorney spoke of alcohol abuse. For witness statements see the update below. 

Because the judges did not consider it proven that Cornelia's life was endangered, the sentence was separation from bed and board (image 4). The judge in Amsterdam also awarded alimony in the amount of 5 guilders per week.

Considering that at the end of the 19th century, society in The Netherlands was dominated by men, I feel it is remarkable that Cornelia took this action. But she did! 5)

Shortly after the judge's verdict, on March 11, 1877, Hermanus died, just 31 years old. And that ends a childless marriage that lasted less than three years.

And Cornelia, how did she continue after this cumbersome period in her life?

She moved in with her parents and four remaining brothers and sisters. Her profession is shown as tapster. Thereafter, she moved again a couple of times until we found her in a house on the Marnixkade where she lives with ... a daughter also named Cornelia. Possibly she met the father during her work but he remains nameless for the time being.

When living in the Konijnenstraat (Rabbitstreet) a few years later there were two more kids. But all three now have a different last name: Kother. Finally, on July 28, 1887, the father appears on stage. Cornelia and diamondcutter Lodewijk Kother got married. During that ceremony, Lodewijk recognized the three children as his children.

At some time during her marriage, Cornelia started a shop in yarn, ribbons, and other dry goods at 332 Nieuwezijds Voorburgwal (image 6). We know this because, in the course of 1884, she was declared bankrupt (image 7).

All in all, Lodewijk and Cornelia had six children. The last one, Coenraad Johannes, was born on December 26, 1890. The couple was 77 and 83 years old. They died within six months of each other in Amsterdam in 1934.

Postscript

I tried to demonstrate that even behind a simple classified ad dramatic events may be hidden. Also, historical newspapers are a source of inspiration for people who like to uncover the past. 

Update Oct. 28, 2023

During the witness hearing on Sept. 4, 1876, six witnesses testified in favor of Cornelia. They speak of alcohol abuse by Hermanus as well as scolding, assault, and destruction of household goods. Also, Cornelia is forced to leave the marital home, and Hermanus spits her in the face.

From the proceedings, it also appears that Hermanus runs his own pub. I guess he was his own best customer.

Note

5) Although this seems like a credible assumption, it does not appear to be true. I had a look at a limited number of petitions for divorce made during 1882 u/i 1899. In this period there were 428 petitions for persons, living in Amsterdam, whose last name started with a B. Out of this number, 284 (66,3%) petitions had been made by women!! So much for my credibility...