Genealogie Edelbroek uit Werkhoven (Utr.) en Kwartierstaten van Marjolein Simone van Loon en Liza Muller

De in Nederland levende leden van deze familie stammen allen af van het echtpaar Franciscus Hermanus Edelbroek en Petronella Steuker. Zij trouwden in de R.K. kerk van Werkhoven (Utr.) op 1 november 1803.
Franciscus (Frans) was geboortig van de Bauernschaft Dernekamp bij Duelmen, bisdom Muenster. Hij werd gedoopt in de Sankt Viktor van Duelmen op 30 april 1775 en was een zoon van Berndt Anton Edelbroick en Anna Gertrud Doeveling.
Petronella (Pieternel) Steuker werd op 18 november 1779 R.K. gedoopt te Beesd bij Tiel, en was een dochter van Steven Steuker(s) en Maria van den Anker.

De op 8 december 2011 in Dubai, Verenigde Arabische Emiraten, geboren kleinzoon van de auteur, Tom Adrianus Cornelis Edelbroek, is de stamhouder in rechte lijn vanaf 1803. Zijn moeder is Marjolein Simone (Marlies) van Loon.

Liza Muller is de moeder van Sare Josephine Willemijn Edelbroek, geboren op 19 augustus 2010 in Den Bosch,en kleindochter van de auteur.

De afstammelingen van Lena Edelbroek uit Gorinchem, die de naam Edelbroek droegen, zijn in mannelijke lijn uitgestorven.

Website die verder geraadpleegd kan worden:

https://gw.geneanet.org/edelbroeka (bijgewerkt tot april 2019)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bijdrage van mijn neef Adrie Edelbroek uit Etten-Leur

Waarom onze familienaam veranderde van Edelbroick in Edelbroek

Afkomst van onze familienaam In de Doop- Trouw- en begraafboeken Leiden Archief 1004 inv. Nr 205 folio J-168 komen we op 14 maart 1722 een trouwakte tegen van: Anthonij Edelbroek, Koetsier, jongeman van Lüdinkhausen in Münsterland…….. Dat ligt net onder Dülmen. Anthonij krijgt alleen maar dochters dus de naam verdwijnt weer. Een artikeltje in de Courrrier d’Amsterdam van 3 januari 1811 vemeldt: Hendrik Edelbroek, volgens eigen zeggen 69 jaar, afkomstig uit Het Laar in de graafschap Bentheim wordt voor twee jaar verbannen uit het departement Drenthe. Hij heeft een ambtenaar met een stok tot bloedens toe verwond tijdens het uitventen van koffie, cichorei enz. Aangezien in Duitsland de naam Edelbroek niet voorkwam is hier in beide gevallen dezelfde naamswijziging opgetreden. Blijkbaar gebeurde dit vaker. Dit zijn slechts twee voorbeelden, maar er zijn er meer. Op 1 november 1803 trouwt te Werkhoven Frans Edelbroek met Petronella Steuker. Zo staan de namen in (kerkelijke) trouwakte vermeld. In de overlijdensakte van Frans Edelbroek staat: Franciscus Hermanus Edelbroek, oud drieënzeventig jaren, geboren te Dulmanië in het Koninkrijk Pruissen en laatst gewoond hebbende te Werkhoven, gehuwd geweest met Petronella Stoker; zonder beroep, wonend alhier; zoon van Anthonie Edelbroek en Gertrudis Döveling beide overleden. Tijdens archiefonderzoek in de maand maart 2003 in het Bistumsarchiv Münster door A.F. Edelbroek uit Doetinchem en W. Eijkman uit Winterswijk worden onze voorouders teruggevonden in doopboek nr.10 van de Sankt. Viktor kerk in Dülmen. De werkelijke namen blijken te zijn: Franciscus Hermannus Edelbroick, gedoopt 30 april 1775 in Dülmen Zoon van Berndt Anton Edelbroick, gedoopt 25 nov 1733 en Anna Gertrudis Dövelink, gedoopt 27 nov 1736. Ze zijn op 10 jan 1760 getrouwd. De eerste Edelbroick (in rechte lijn teruggaand) verschijnt in doopboek nr.1 van de Sankt Viktor te Dülmen, Westfalen en moet geboren zijn rond 1614. We mogen veronderstellen dat de naam zelf ouder is. In rechte lijn komen we dan uit bij Franciscus Edelbroick die in Dernekamp, een Bauerschaft bij Dülmen, woont en in 1803 naar Nederland komt. Al die tijd (bijna 200 jaar) is de naam ongewijzigd geschreven met oi en ck. Mij intrigeerde het feit dat onze achternaam bij de komst naar Nederland veranderde van Edelbroick in Edelbroek. Betekenis van Broick Het Duitse Broick betekent hetzelfde als het Nederlandse broek. In dit geval: Een Broick is een moerasachtig stuk land dat ontstaat in een kom met een voor water ondoorlatende onderlaag van klei of leem. In de regel is een Broick begroeid met houtachtig (eiken of wilgen) gewas dat vroeger verkocht werd voor verwarming. Andere benamingen zijn Broich, Broch, Bruch, Broc en Brock. Deze benamingen komen voornamelijk voor in Noordwest Duitsland o.a. Westfalen, en zijn dan altijd te vinden als achtervoegsel van gebiedsnamen en daarvan afgeleide familienamen en plaatsnamen. Rond Dülmen komt men naast de naam Edelbroick ook Edelbrock tegen. Het Middelnederlandsch Handwoordenboek geeft de volgende verklaring: Broeck: broic, brouc, bruec, Moeras, poel, laagland, weiland. In het van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal Broek: moerassig land In eerste instantie zou men kunnen denken dat de ambtenaren de naam vertaalden naar het Nederlands. Maar dat werd eigenlijk nooit gedaan. Namen werden niet veranderd. Blijft over of de verandering te maken heeft met een dialectische of fonetische overeenkomst. Het in Gelderland gesproken dialect vertoonde in die tijd grote overeenkomsten met de Westfaalse dialecten net over de grens. De verlengde o Ik ben met deze gegevens te rade gegaan bij het Meertens Instituut. Zij hebben mij in contact gebracht met Dr. Ir. Gerrit Bloothoofd van het Utrecht Institute of Linguistics OTS, Faculty of Humanities, Universiteit Utrecht Bloothoofd wees mij op de oi klank in onze naam, Die werd vroeger als oo uitgesproken, zowel in Nederland als in Westfalen. (Zie bv Oisterwijk, Oirschot enz.)) De i dient hier als verlenging van de o. In Westfalen werd door de klerken al zeker vanaf de middeleeuwen het Keuls systeem toegepast waarin de verlengde o consequent als oi werd geschreven. (Internet) In Nederland gebruikt men door de eeuwen heen afwisselend of naast elkaar de oi en oe en soms zelfs door elkaar in een document. Maar na ca. 1600 wordt de oi vorm in de Nederlandse geschriften niet meer gebruikt. Alleen in eigennamen, plaatsnamen en Geografische namen is deze vorm bevroren. Vanaf die tijd geldt de verlenging van de o met een e. Het Middelnederlandse broeck werd uitgesproken als brook. Dat geldt ook voor Broick in onze naam die dus als Edelbrook werd uitgesproken. Vergelijk in deze ook het Germaanse Brōka wat "moeras" betekent. Het Duits Bruch en het Engels Brook zijn hieraan verwant. Bloothoofd schrijft verder: “wanneer voorvader Frans en eerste nazaten ongeletterd waren kan dat heel goed de schrijfwijze broek verklaren. De ambtenaar kende de speciale spelling niet, en oudere documenten met de naam zullen wel niet meegenomen zijn”. Daarmee kom ik op de volgende verklaring: Edelbroick werd uitgesproken als Edelbrook. De spelling van oo was voor 1804 oe. ( In het Middelnederlands is b.v. doet = dood) Onze naam werd door de ambtenaar geschreven als Edelbroek, maar dan wel uitgesproken volgens de toen geldende regels als Edelbrook. De c van ck is waarschijnlijk verdwenen omdat men die niet hoorde en dus niet werd genoteerd. In 1804 wordt een nieuwe spelling ingevoerd, de spelling Siegenbeek. Vanaf dat moment veranderd de uitspraak op termijn van Edelbrook naar Edelbroek. De schrijfwijze Edelbroek ligt sinds de invoering van de Burgerlijke stand door Napoleon in 1811 vast. Dit zou dan verklaren waarom de naam Edelbroek in oude documenten opduikt voor mensen die uit Duitsland afkomstig zijn. In documenten van voor 1804 moet de naam Edelbroek daarom worden gelezen en uitgesproken als Edelbrook. Waar komt de naam Edelbroick vandaan? Een antwoord hierop blijft voorlopig nog in nevelen gehuld. Het is duidelijk een oude naam die voor 1600 al bestond. Als familie stelde het niet veel voor. Je vindt de naam nauwelijks terug in oude stukken, registers en boeken. Ze waren beslist niet rijk en vermoedelijk dus ook niet van adel. De naam gaat waarschijnlijk terug op een geografisch gebied(je) maar of die altijd als Edelbroick is geschreven weet ik niet. Broick misschien wel maar Edel? Als het zo is, waar moet je dat Edelbroick dan zoeken? In de buurt van Dülmen? Familienamen konden veranderen als ze niet vast stonden in officiële stukken zoals bij welgestelde families of geslachten wel het geval was. Men kon zelf meestal niet lezen of schrijven. De namen werden dan door de ambtenaren of klerken fonetisch opgeschreven zoals de betrokken persoon ze uitsprak. Ook namen mensen, zowel mannen als vrouwen, vaak de naam aan van de boerderij of het landgoed waar men woonde of vandaan kwam. In De Bauerschaft Dernekamp heeft lange tijd een Hof Edelbrock gestaan. Als we de naam door de tijd volgen aan de hand van officiële stukken vinden we de volgende namen en spellingswijzen ¹ 1319 Erbe ton Nyenhues in Kerspel Dernekamp 1325 Nyenhueserbe 1519 Nyenhueserbe jeßt Erlebrocks Erbe genannt Erle = wilg dus hier betekent Erlebrock vrij vertaald Wilgenbroek 1538 Erlebroek Mogelijk heeft men de c aangezien voor een e. 1570 Erlebrocks Erbe De naam wordt weer op de oude wijze geschreven. 1576 Erlebrocks Erbe 1579 Erlenbroich Binnen 3 jaar verandert de naam en wordt brock geschreven als broich. Eerste helft 17e eeuw verschijnt in de doop boeken van de Sankt viktor de naam Edelbroick 1703 Edelbrocks Erbe oder Neuhaus… en Jürgen Peters und Anna Edelbrock künftigen Eheleute Erle is nu vervangen door Edel 1727 Gertr. Edelbr. Und Heinr. Wördemann 1763 deren Sohn Joh. Heinr. Edelbrock Waarschijnlijk de zoon van Gertr. Edelbr. Und Heinr. Wördemann. In dat geval heeft hij blijkbaar de naam van zijn moeder en dus de boerderijnaam aangenomen in plaats van die van zijn vader. 1850 Het hele gezin Edelbrock emigreert naar Amerika. ² Hof Edelbrock wordt in stukken verkocht 1851 Het woonhuis is afgebroken. Zijn we misschien afstammelingen van Erlebrocks Erbe? Zou onze familienaam dan voor 1600 mogelijk van Erlenboich (via Erlenbroick?) zijn veranderd in Edelbroick? Er liggen vele bronnen in de Duitse archieven maar dat is zeer specialistisch zoeken voor Nederlandse onderzoekers. Denk hierbij aan de oude Duitse taal en geschrift. Wie weet komen we er nog eens achter. Waarom kwam Franciscus Edelbroick naar Nederland? Dan blijft de vraag over, waarom kwam Franciscus Hermannus Edelbroick naar Nederland. We kunnen er vanuit gaan dat hij behoorde tot de groep van tienduizenden Hollandgänger die jaarlijks begin april naar Nederland kwamen als seizoenarbeider om eind juni met Petrus en Paulus weer naar huis te gaan. Over deze Hollandgänger zijn hele verhalen te vertellen, maar dat doet er even niet toe. (Internet geeft veel info.) Op 1-11-1803 trouwt hij met Petronella Steuker die op dat moment al ca. 6 maanden zwanger is, want op 10-02-1804 wordt Antonius geboren. De verwekking heeft plaats gehad ergens in mei 1803 ten tijde van zijn aanwezigheid. Franciscus heeft blijkbaar zijn verantwoordelijkheid genomen en is gebleven of, wat ik waarschijnlijker acht, is na zijn vertrek weer teruggekomen. Adrie