Genealogie Beindorff, Been et al

Geslacht Beindorff

door W.H. (Henk) Beindorff

Het eerste onderzoek naar het geslacht Beindorff werd, voor zo ver bekend, uitgevoerd door Cornelis Machiel (Kees) Beindorff, een neef van mijn vader, die de resultaten daarvan verwerkte in een familiekroniek die hij omstreeks 1990 toestuurde aan de familieleden. Hierin had hij de geschiedenis van zijn tak van de familie Beindorff beschreven vanaf de stamvader van het Nederlandse geslacht Beindorff tot aan het overlijden van zijn grootvader (mijn overgrootvader). In deze kroniek lag de nadruk op de geschiedenis van Beindorff’s mineraalwater- en limonadefabriek en -winkel te Rotterdam, waarvan Kees’ vader Nicolaas (Niek) de laatste eigenaar binnen de familie was. Reeds toen heeft mijn broer Rob op basis van de in die kroniek vermelde gegevens een schets van een stamboom gemaakt, die echter nooit “in het net” werd uitgewerkt. Daarna is een en ander jaren in de kast blijven liggen. Door een toevallige ontmoeting van Rob met een andere W.H. Beindorff – een achterneef, naar later bleek – kwam de wens naar voren, de stapel papieren toch eens te ordenen en de stamboom zover mogelijk bij te werken. Aangezien ik inmiddels over een goede tekstverwerker beschikte, heb ik die taak op mij genomen, al was ik niet in de gelegenheid om zelf ook archiefonderzoek te doen. Daarom heb ik mij in een eerste, in zeer kleine kring verspreide, papieren versie beperkt tot datgene wat mij ter beschikking stond uit genoemde kroniek, aangevuld met materiaal en herinneringen van mijzelf en naaste familieleden.

Nadat Kees via mijn moeder had gehoord, dat Rob en ik hiermee bezig waren, stuurde Kees’ zoon Christiaan ons een diskette met een kopie van een onder DOS werkende database, waarin hij de resultaten het bronnenonderzoek van zijn vader had opgeslagen en die ook al veel gegevens bevatte over andere takken dan die uit de familiekroniek. Met behulp van dit nieuwe materiaal en de eerste resultaten van een zoektocht op het internet kon de stamboom in wording al flink worden uitgebreid. Dat resulteerde in een eerste echte publicatie (ook op papier), toegestuurd aan alle familieleden van wie ik een adres had. De meest uitgebreide reactie daarop kwam van de ervaren genealoog Sim Mostert, ex-partner van Nicolette Möhlmann, wier moeder een zus van Kees is. Sim bleek in vervolg op de gegevens van Kees ook al het nodige over de familie Beindorff verzameld te hebben en was al van plan dat in combinatie met zijn gegevens over het geslacht Möhlmann online te publiceren, toen hij via zijn schoonmoeder mijn publicatie ontving. Het resultaat was de, gedurende een aantal jaren in samenwerking verzorgde, Genealogie Beindorff en Möhlmann, die door Sim werd beheerd. De database van Kees en Christiaan bevatte ook al aanzetten voor de genealogie van andere aan het geslacht Beindorff aangetrouwde geslachten, in het bijzonder het geslacht Been van Kees’ moeder Suzanna Been. Dat en diverse andere geslachten hebben we in de loop van de jaren sterk kunnen uitbreiden. Nadat ik sinds mijn pensionering meer tijd heb gekregen heb ik, als afgesproken met Sim, het beheer van deze Genealogie van hem overgenomen. De naam heb ik daarbij gewijzigd in “Genealogie Beindorff, Been et al” om recht te doen aan het intussen veel omvangrijker aandeel van het geslacht Been in vergelijking met het geslacht Möhlmann.

Oorsprong en spelling van de Nederlandse tak.

De Nederlandse stamvader Freederik was, als Johann Friedrich Beindorff, afkomstig uit Halberstadt in Saksen-Anhalt, even ten noorden van de Harz, vanwaar hij vòòr 3 juni 1779 naar Nederland kwam. In de diverse akten die op hem betrekking hebben komen – als gebruikelijk voor de invoering van de Burgerlijke Stand – verschillende spellingen voor van zowel zijn voor- als achternaam. Het, voor zover op dit moment bekend, oudste document dat hij zelf mede heeft ondertekend is een notariële akte van 03.06.1779, die in het Duits is opgesteld door notaris Salomon Dorper te Amsterdam. Daarin wordt hij Johann Friedrich Beindorff genoemd en zelf ondertekent hij de akte ook met die naam, zij het als Friedrech i.p.v. Friedrich. Vervolgens zijn er de ondertrouwakten voor zijn huwelijk met Sophia Gunter: de aangifte te Amsterdam op 26 september 1782 ondertekent hij met “Freederik Bijendorf”, die op 4 oktober 1782 te Zevenhoven met “Freedr. Bijendorf”. Mogelijk was dat geen verhaspeling maar een bewuste vernederlandsing. Veel voorkomende andere schrijfwijzen, door auteurs van akten van voor 1811, zijn “Bijendorp”, “Beijendorf” en “Beijendorp”. In 1809 vinden we voor het eerst weer de spelling “Beindorff” in de ondertrouwakte van de oudste zoon Hendrik Willem en Ulricka Engwers, zowel in de door de ambtenaar geschreven tekst als in de ondertekening door Hendrik Willem zelf. Na 1811 is de spelling, afgezien van incidentele spelfouten, voor de meeste toen nog levende nakomelingen consequent “Beindorff”, alleen bij dochter Christina is dat blijkens haar overlijdensakte kennelijk nooit officieel gecorrigeerd. Misschien vormde de aankondiging van de invoering van de burgerlijke stand daartoe de aanleiding. Als officiële spelling is in deze genealogie bij de stamvader gekozen voor de spelling “Johann Friedrich Beindorff” maar in notities bij hem en zijn kinderen betreffende zijn jaren in Nederland heb ik wel de spelling “Freederik Bijendorf” gebruikt. Bij zijn voor 1811 overleden, dan wel na dat jaar niet meer getraceerde kinderen zijn de spellingen uit hun doopakte gehandhaafd.

Mogelijke herkomst van de naam.

De uitgang van de naam, “dorf(f)”, doet vermoeden, dat de oorsprong van de familienaam “Beindorff” gezocht moet worden in een dorp met een (min of meer) gelijkluidende naam, in het Duits allicht uitgesproken als “baindorf”. Christiaan had reeds ontdekt, dat er in de 17^e eeuw een rechtsgeleerde met de naam Christophe Beindorff was, wiens werk anderhalve eeuw later nog tot de juridische standaardwerken behoorde. Uit gegevens die de universiteitsbibliothecaris van Jena over deze Christophe Beindorff op diens verzoek aan Christiaan meedeelde blijkt, dat deze eind 1617 of begin 1618 aan de universiteit werd ingeschreven als “Christophorus Beindörff Wantzleb. Saxo.”. Hieruit leidt de bibliothecaris af dat hij omstreeks 1600 geboren moet zijn in Wanzleben in Saksen, volgens hem een plaats gelegen ten zuidoosten van Maagdenburg. Bovendien is in het archief een in 1619 gehouden lijkrede voor de uitvaart van een overleden hoogleraar in de rechten bewaard gebleven waaraan Christophe een tiental versregels bijdroeg, die ondertekend zijn met “Christoph. Beindorff Wantzlebiensis Magdeburgicus”. Toen ik mijn atlas raadpleegde om Wanzleben op te zoeken bleek, dat deze stad niet ten zuidoosten maar ten zuidwesten van Maagdenburg ligt, en wel in rechte lijn op ongeveer 1/3 van de afstand van ca 45 km van Maagdenburg naar Halberstadt. Bovendien viel mijn oog daarbij op een plaatsje met de naam “Beyendorf”, gelegen op ca 5 km recht ten zuiden van Maagdenburg en inmiddels in 2001 door die stad geannexeerd. Dit zou gezien de uitspraak “baiendorf”, gemakkelijk tot “baindorf” verbasterd kunnen worden, maar maakt ook Freederik’s eigen vernederlandste spelling “Bijendorf” meer aannemelijk. Daarmee is Beyendorf de meest waarschijnlijke kandidaat voor de herkomst van de familie. Intussen vond ik op een Duitse genealogische site ook een Elisabeth Beindorff, eveneens geboren te Wanzleben en wel omstreeks 1585. Dat zou dus zeer wel een oudere zus van Christophe kunnen zijn. De oudste naamgenoot die ik tot nu toe (online) gevonden heb is een Valentin von Beindorff, geboren in 1541. De schakels tussen deze 16^e en 17^e-eeuwse naamgenoten en stamvader Freederik van de Nederlandse tak heb ik echter nog niet kunnen achterhalen.